Ή ευγενική συμπεριφορά δεικνύει όχι μόνον τήν ποιότητα τού χαρακτήρος καί τήν πνευματική καλλιέργεια ενός ανθρώπου αλλά καί τίς οικογενειακές του καταβολές. Είναι πολύ σημαντική ή εκπαίδευσις καί τά παραδείγματα πού θά πάρει μέσα από τήν οικογένεια γιά τήν μετέπειτα πορεία του καί πρέπει νά αισθάνεται κανείς πολύ τυχερός γι’αυτό. Έτσι συχνά αντιμετωπίζει μέ αρκετή δόση επιείκειας εκείνους πού δέν είχαν αυτήν τήν τύχη καί δέν απέκτησαν τήν κατάλληλη αγωγή.
Από τήν άλλη πλευρά ό σημαντικότερος λόγος τού νά είναι κανείς αγενής, προέρχεται κατά βάσιν από τό οικογενειακό καί κοινωνικό περιβάλλον στό οποίο εθήτευσε, αλλά καί από τήν πεποίθηση τού αγενούς ότι ό τρόπος αυτός είναι ό ιδανικότερος προκειμένου νά επιβληθεί στούς χώρους στούς οποίους δραστηριοποιείται.
Ή ευγένεια βοηθά στήν συνοχή αλλά παράλληλα δημιουργεί καί υποχρεώσεις, από τήν άποψη ότι επ'ουδενί δέν θά πρέπει νά ξεχνά κανείς τούς κανόνες τής καλής συμπεριφοράς. Νά φροντίζει άς πούμε νά μήν γίνεται ενοχλητικός σέ ώρες ακατάλληλες, κτλ. Αυτή όμως ή διαγωγή βάζει περιορισμούς στήν ελευθερία εκείνου ό οποίος θά ήθελε νά συμπεριφέρεται αναλόγως τών επιθυμιών του. Οί κανόνες επομένως πού βοηθούν στήν συνοχή μίας κοινωνικής ομάδος έρχονται σέ αντίθεση μέ τίς ατομικές ελευθερίες τού καθενός. Αυτή ή ανεξάρτητη διάθεσις θά μπορούσε μερικώς νά καταπολεμηθεί μέσα από τήν παιδεία. Νά διδαχθεί κανείς ότι ή ευγενική συμπεριφορά αποτελεί γιά τόν καθένα καθήκον αλλά καί υποχρέωση πρός τούς συνανθρώπους του.
Όσον αφορά τούς καλούς τρόπους απέναντι στό γυναικείο φύλο, δέν εκφράζουν απλώς οί τρόποι αυτοί τά ευγενικά αισθήματα κάποιου, αλλά καί έναν σεβασμό πού πηγάζει από τόν ρόλο τής γυναίκας στήν αναπαραγωγική διαδικασία, τόν ρόλο της δηλαδή ώς μητέρας. Ένας ρόλος ό οποίος στίς ημέρες μας καί γιά ένα σημαντικό ποσοστό έχει έν μέρει παραμεληθεί καί λησμονηθεί. Άλλες είναι πλέον οί προτεραιότητες, όπως είναι αυτές τής επαγγελματικής προκοπής καί τής κοινωνικής ανόδου. Μιλάμε όμως πάντα γιά τήν ειλικρινή καί απροσποίητη ευγένεια καί όχι γιά τήν υποκριτική ευγένεια τού κόλακος.
Ή ευγένεια πρέπει επίσης νά συνοδεύεται καί από μία απέραντη ψυχραιμία, οσάκις έχει κανείς τήν ατυχία νά βρίσκεται απέναντι σέ αδιάκριτους καί αγενείς. Σέ αυτές τίς περιπτώσεις καλό καί φρόνιμο θά ήταν ή ευγένεια νά παραχωρήσει τήν θέση της στήν σύνεση, διακόπτοντας εγκαίρως τήν επικοινωνία, εάν δέν θέλει νά βρεθεί στήν ανάγκη νά παρεκτραπεί.
Όμως σέ κάποιες περιπτώσεις υπάρχει τό δίλημμα τής επιλογής μεταξύ τής ευγενείας καί τής ειλικρινείας. Εάν δηλαδή θά προτιμήσει νά γίνει ευχάριστος καί συμπαθής συμπεριφερόμενος ευγενώς ή νά γίνει δυσάρεστος μέ τήν ειλικρίνειά του. Πρόκειται ασφαλώς γιά σοβαρό πρόβλημα τό οποίο επιζητεί τήν λύση του. Θά μπορούσε νά συμπεριφερθεί κανείς αγενώς απέναντι σέ μία κυρία μιλώντας της μέ ειλικρίνεια, γιά τά ενδυματολογικά της γούστα επί παραδείγματι, τά οποία πιθανόν δέν τόν ικανοποιούν; Ασφαλώς καί όχι. Αναγκαστικώς θά επιλέξει νά παραμείνει ευγενής από τό νά γίνει δυσάρεστος καί επί πλέον γιατί θά έπρεπε νά μήν ικανοποιήσει τήν γυναικεία φιλαρέσκεια; Σέ διαφορετική περίπτωση θά βρεθεί απολογούμενος καί μέ τό στίγμα τού απρεπούς, ενός ανθρώπου δίχως τάκτ. Έξ άλλου ή κυρία έκανε τόσον κόπο, υπεβλήθη πιθανόν καί σέ βαρύτατες οικονομικές θυσίες προκειμένου νά εισπράξει έναν καλό λόγο, μία ένδειξη θαυμασμού έστω. Εάν λοιπόν θελήσει νά είναι ειλικρινής μαζί της, ή κυρία θά δεί εμπρός της έναν ανάγωγο πού μέ απύθμενο θράσος καί ανεπίτρεπτη αναίδεια τόλμησε νά εκφράσει μία αρνητική άποψη γιά λογαριασμό της. Ό άνθρωπος αυτός είναι ασυγχώρητος, όχι μόνον γιά τήν αγένεια πού επέδειξε απέναντί της, αλλά καί γιά τήν αφέλειά του.
Τό ζήτημα λοιπόν τού πώς πρέπει νά συμπεριφέρεται κανείς είναι αρκετά λεπτό καί οπωσδήποτε αποτέλεσμα προσωπικών επιλογών καί αφορά όλους όσους δραστηριοποιούνται σέ αυτήν τήν κοινωνία. Σέ μία κοινωνία όμως ή οποία ώς επί τό πλείστον αγνοεί ή αδιαφορεί γιά τούς βασικούς κανόνες τής καλής συμπεριφοράς καί πού ώς γνωστόν οί κανόνες αυτοί βασίζονται στόν σεβασμό τής προσωπικότητος τού άλλου.
Κώστας Σκιαδάς